Ondoorgrondelijk

Het lijkt alsof complottheorieën steeds populairder worden. Onder wetenschappers al helemaal. De hoofdrolspelers in de theorieën zijn veranderd, constateert Stef Aupers, hoogleraar Media en Cultuur aan de Universiteit van Leuven.

Waar vroeger nog ‘vijandige’ partijen als Rusland het doelwit waren, staan in het huidige complotdenken binnenlandse autoriteiten centraal.

Oorzaak: burgers denken in toenemende mate dat kennis onbetrouwbaar is. In een verzuilde samenleving was dit anders. De Christelijke instituties hadden duidelijke ideeën over hoe de wereld in elkaar zat en de gemiddelde inwoner vertrouwde daar op.

Het wantrouwen in kennis wordt echter ook veroorzaakt door tegenstrijdige, ‘wetenschappelijke’ berichtgeving in de media en de ‘do-it-yourself-wetenschap’ die het internet met zich meebracht. Het maakt bijvoorbeeld niet uit als je ergens in gelooft dat bewezen is niet waar te zijn; op het internet kun je voor elke claim bevestiging vinden. Zo wordt irrationele twijfel aan wetenschappelijke feiten gestimuleerd. Anders gezegd: je googelt je eigen waarheid gewoon bij elkaar.

Moderne instituties zijn ook vaak ondoorgrondelijk. Wanneer autoritaire instituties bedrijven, ministeries en geheime diensten) zo groot, ingewikkeld en ondoorgrondelijk zijn als tegenwoordig, is het voor burgers makkelijk te concluderen dat er onder deze wirwar allerlei dingen gebeuren die expres niet aan de buitenwereld worden getoond.

De conclusie is nogal paradoxaal: een hoger kennisgehalte binnen de wetenschap en onder burgers in het algemeen, maar tegelijkertijd een verlies aan betekenisgeving in onze levens. En dat is iets wat wetenschap niet heeft kunnen vervangen.

Ook in 2019 is Barracuda op de waakvlam.