Nay sayers

De Ieren hebben afgelopen weekend gestemd voor de "Europese Grondwet die niet zo mag heten". Uit angst, wordt links en rechts gesuggereerd, want Ierland zit in een economische dip en daar kennen ze de Grote Hongersnood maar al te goed. Vorig jaar nog werd het Verdrag van Lissabon overtuigend door de obstinate Ieren verworpen vanwege de militaire neutraliteit, de conservatieve abortuswetgeving en de lage winstbelasting. Hoe dan ook: de Ieren hebben ditmaal ontegenzeggelijk anders gestemd en alleen de dwarse Tsjechische president Klaus kan de besluitvorming nog eindeloos rekken, tenzij ook de Britten er nog een referendum overheen willen gooien. Er is dus nog een beetje hoop voor Eurosceptici.

Nederland stemde in 2005 tegen vanwege de angst om een provincie van Europa te worden, terwijl voorstanders er juist op wezen dat de nationale identiteit gerespecteerd dient te worden en in de grondwet nauwkeurig is omschreven waar de Unie zich wel en niet mee kan bemoeien. Bovendien: de stroperige besluitvorming moet sneller, zeker nu 27 lidstaten nog altijd vetorechten hebben en de bureaucratie nog meer in de hand werkt.

Het volmondige Nee kwam desondanks niet als een verrassing, want de betrokkenheid met de Europese politiek in Nederland was en is nog steeds nihil. Daarnaast is het niet goed als de politiek te ver van de kiezers komt te staan. Vandaar het "samen sterk als het moet, maar zelfstandig waar het kan" alleen maar argwaan opriep. Toch kwam er geen tweede referendum en werd de EU grondwet volgens tegenstanders mooi door onze strot geduwd. Des te opvallender is dat de kandidaten voor de eerste President van Europa uitgerekend uit landen met nay-sayers lijken te komen: Tony Blair en Jan-Peter. Voer voor complotters, die nu al met handtekeningenlijsten aan de slag zijn gegaan.

Het probleem met de nay-sayers is echter dat ze zelden alternatieven aandragen. Vraag ze niet waar dat Europa dan wel goed voor is. Of wat Brussel dan wel moet doen. Vraag ze ook niet of de besluitvorming op lokaal of regionaal niveau nu zo zaligmakend is. Is het toeval dat Marc Chavannes, journalist en hoogleraar aan de Rijksuniversiteit Groningen, in zijn jongste boek Niemand regeert concludeert dat in Nederland de verantwoordelijkheid onduidelijk is opgedeeld in kleine porties en leiding nemen is onmogelijk geworden? Of krijgen we met die Europese grondwet nou juist een uitvergroting van de door Chavannes geschetste vrije markt dystopie? Namelijk dat Europese bestuurders naar Nederlandse bestuurders verwijzen en omgekeerd? Vragen die nog lang niet afdoende lijken beantwoord.